مراحل آزمون قضاوت چیست؟

در زمان‌های گذشته برای حل اختلافات بین افراد جامعه، از انتقام‌گیری شخصی و یا میانجی‌گری ریش سفیدان استفاده می‌شد. با گذشت زمان و پیشرفت جوامع، نیاز به مکانی برای حل اختلافات به شدت احساس شد. رفته رفته با تدوین قوانین مختلف، اهمیت قضاوت برای برقراری عدل و نظم در جامعه بر همگان آشکار شد. بنابراین امروزه بر هیچ فردی پوشیده نیست که مقام قضاوت از مهم‌ترین و حساس‌ترین شغل‌ها است.

شغل قضاوت بسیار سخت و دشوار می‌باشد؛ به طوری که یک قاضی باید مسلط به مسائل حقوقی و دارای بهترین ویژگی‌های اخلاقی باشد و در هر شرایطی بتواند حکم عادلانه‌ای را صادر نماید. با توجه به حساس بودن منصب قضاوت، باید گزینش انتخاب قاضی از میان داوطلبان و علاقه‌مندان به این شغل با دقت بسیار بالایی انجام شود تا فردی که قرار است در مقام قضاوت بنشیند، لیاقت این شغل حساس را داشته باشد و بتوانند به درستی قضاوت نماید و عدالت را برقرار کند. هر سال آزمون عمومی قضاوت از طرف قوه قضاییه برای علاقه مندان این رشته برگزار می‌شود که در ادامه درباره مراحل آزمون قضاوت صحبت خواهیم کرد، با ما همراه باشید.

آزمون قضاوت دارای ۶ مرحله می‌باشد که مراحل اولیه آن به صورت تستی، تشریحی و مصاحبه است. این آزمون‌ها با نظارت اداره آموزش قوه قضاییه برگزار می‌گردد. هر کدام از داوطلبین که بتوانند این ۳ مرحله را با موفقیت سپری کنند، برای بقیه مراحل آزمون و تشکیل پرونده به اداره گزینش دعوت خواهند شد. مرحله تستی آزمون قضاوت در مراکز هر استان و سایر مراحل در شهر تهران برگزار می‌شود. در ادامه مراحل آزمون قضاوت آورده شده است:

۱. مرحله تستی اولین مرحله از مراحل آزمون قضاوت

در اولین مرحله، سوالات آزمون به صورت تستی و از دروس زیر مطرح می شود:

• حقوق مدنی
• آیین دادرسی مدنی
• حقوق تجارت
• حقوق جزای عمومی
• آیین دادرسی کیفری
• استعداد تحصیلی
• لمعه
• اصول فقه
• قواعد فقه

داوطلب برای قبولی در این آزمون باید حداقل ۶۰ درصد از جمع نمرات را کسب نماید. داوطلبانی که دارای سطح علمی متوسطی می‌باشند، معمولا این مرحله از آزمون را با موفقیت سپری می‌کنند. همچنین معمولا هر سال ۲ هفته مانده به آزمون تشریحی، نتایج آزمون تستی اعلام می‌شود.

۲. مرحله تشریحی دومین مرحله از مراحل آزمون قضاوت

در آزمون تشریحی کلیه دروسی که در قسمت قبل گفته شد، به علاوه جزای اختصاصی و غیر از متون فقه و قواعد فقه، مورد پرسش قرار می‌گیرند. در صورتی که داوطلب موفق به کسب حداقل ۵۰ درصد کل نمرات شود، در این آزمون قبول خواهد شد. نتیجه آزمون تشریحی معمولا یک ماه قبل از زمان دعوت به مصاحبه علمی اعلام می‌شود. به طور کلی فاصله میان آزمون تستی و تشریحی حدودا ۲ ماه می‌باشد.

۳. مرحله مصاحبه علمی سومین مرحله از مراحل آزمون قضاوت

داوطلبانی که در آزمون تشریحی نمره قبولی را کسب کرده‌اند، به ترتیب حروف الفبا به مصاحبه علمی دعوت خواهند شد. کلیه داوطلبین از طریق تماس تلفنی دعوت به مصاحبه علمی می‌شوند و در هیچ سایتی از جمله سایت قوه قضائیه دعوت به مصاحبه داوطلبین اعلام نمی‌شود. سوالاتی که در مصاحبه علمی از داوطلبان پرسیده می‌شود، بیشتر در مورد متون فقه و جزایی و درس‌های تخصصی است و تا حد زیادی سلیقه‌ای می‌باشد. در هر صورت سوالات این بخش از قوانین و کتاب‌های علمی مطرح می‌شوند و نمره فرد از ۱۰۰ نمره حساب خواهد شد. مصاحبه علمی داوطلبان آزمون قضاوت شامل مراحل زیر است:

الف: مصاحبه درس های خصوصی

در مصاحبه علمی سوالاتی از درس‌های زیر از داوطلبین پرسیده می‌شود:

• دروس مدنی
• آیین دادرسی مدنی
• تجارت

از ۱۰۰ نمره آزمون قضاوت، ۴۵ نمره به مصاحبه علمی اختصاص داده شده است. از درس تجارت معمولا تنها یک سوال از اصول اسناد تجاری مانند استقلال امضاها و … پرسیده می‌شود. همچنين از دروس مدنی نیز معمولا ۲ سوال پرسیده می‌شود. به طوری که معمولا یکی از سوالات مربوط به شرایط عمومی و سوال دیگر از هبه و عاریه و ودیعه و … می‌باشد. همینطور از آیین دادرسی مدنی نیز ۲ سوال پرسیده می‌شود که یک سوال معمولا مربوط به اجرای احکام می‌باشد. بنابراین مطالعه دقیق قانون اجرای احکام به داوطلبان توصیه می‌شود.

ب: مصاحبه دروس کیفری

پس از به پایان رسیدن اولین مصاحبه، فرد برای انجام مصاحبه دروس کیفری به اتاق دوم دعوت می‌شود. این مصاحبه شامل درس‌های زیر است:

• جزای عمومی
• جزای اختصاصی
• آیین دادرسی کیفری

مصاحبه کیفری نیز مانند مصاحبه علمی دارای ۴۵ امتیاز می‌باشد. هر داوطلبی که بتواند مجموعا ۶۰ امتیاز از ۱۰۰ را کسب نماید در مصاحبه قبول خواهد شد و به مرحله گزینش راه پیدا می‌کند.

۴. گزینش، چهارمین مرحله از مراحل آزمون قضاوت

داوطلبانی که در ۳ مرحله قبل موفق به کسب نمره قبولی شوند، به اداره گزینش فرستاده می شوند.

گزینش داوطلبان شامل مراحل زیر است:

الف: تشکیل پرونده

در اداره گزینش، بعد از تشکیل پرونده به فرد ۲ برگه با عناوین «تعدیل و توثیق» داده می‌شود. این برگه‌ها باید به امضای «قاضی، امام جمعه یا استاد دانشگاه» برسد. همچنین قوه قضائیه مدارک لازم برای تشکیل پرونده را به داوطلبین اعلام می‌کند.

ب: مصاحبه روانشناسی تستی

پس از حدود یک ماه، داوطلبان به آزمون روانشناختی که به صورت تستی برگزار می‌شود، دعوت خواهند شد. در مصاحبه روانشناسی داوطلبان باید به ۳۵۰ تست عمومی پاسخ دهند که نیاز به مطالعه هیچ منبعی نمی‌باشد و اطلاعات شخصی هر فرد مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.

ج: مصاحبه روانشناسی شفاهی

چند روز پس از آزمون روانشناسی تستی، داوطلبان به مصاحبه روان شناسی حضوری دعوت می‌شوند. در این مصاحبه یک روانشناس در مدت زمان ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در مورد مسائل روزمره، از داوطلبین سوال می‌پرسد.

د: تحقیق محلی

داوطلبانی که موفق به گذراندن مراحل قبلی شوند، وارد مرحله گزینش یا تحقیقات محلی خواهند شد. پرونده داوطلبان به شهر محل اقامت‌شان فرستاده می‌شود تا تحقیقات محلی انجام شود. تحقیقات محلی ممکن است از دو ماه تا یک سال و یا بیشتر به طول انجامد.

و: مصاحبه عقیدتی

داوطلبانی که در تحقیق محلی پذیرفته شوند، وارد مرحله مصاحبه احکام و عقیدتی خواهند شد.

۵. اختبار پنجمین مرحله از مراحل آزمون قضاوت

آخرین مرحله آزمون قضاوت اختبار است که در آن ۲ نفر از” قضات عالی رتبه دیوان عالی کشور” و یک نفر یعنی “ریاست محترم گزینش قضات” سوالاتی را از داوطلبان خواهند پرسید.

۶. مرحله آموزشی ششمین مرحله از مراحل آزمون قضاوت

مدت زمان دوره آموزشی یک سال است و در شهرهای مختلف از جمله شهرهای اشاره شده در زیر برگزار می‌شود:

• تهران
• قم
• کرمانشاه
• مشهد
• تبریز
• شیراز و …

کلیه داوطلبانی که به دوره کارآموزی راه پیدا نمایند، در دوره کارآموزی خود حقوق دریافت خواهند کرد. همچنین باید درس‌های علمی و کارگاهی که کاربردی می‌باشند را بگذرانند و حدود ۵۰ آزمون در طول دوره از داوطلبان گرفته خواهد شد. تقسیم داوطلبان پس از دوره کارآموزی به کارایی هر داوطلب در طول دوره کارآموزی بستگی دارد. هر فردی که در دوره کارآموزی رتبه بالاتری کسب نماید، شانس انتخاب کردن یک شهر بهتر (حتی شهر تهران) را دارد. توجه داشته باشید که در حال حاضر معمولا در آزمون قضاوت بومی گزینی در اولویت قرار گرفته است و معمولا هر فردی در استان محل سکونت خود مشغول‌ به کار می‌شود؛ مگر ۳ نفر از داوطلبانی که بالاترین امتیاز را کسب می‌نمایند و می‌توانند شهرهای بزرگ را انتخاب کنند. همچنین ۳ نفری که کمترین امتیاز را در کارآموزی کسب کنند تنها می‌توانند، مناطق محروم را برای محل کار خود انتخاب نمایند.

زمان ثبت نام امتحان قضاوت سال 1402

زمان ثبت نام این آزمون هر سال ممکن است،‌ بنا به دلایل زیر تغییر نماید:

• اعلام نیاز قوه قضاییه
• به پایان رسیدن گزینش داوطلبان سال قبل
• تصمیم گیری مراجع ذیربط و …

بنابراین زمان ثبت نام آزمون قضاوت هر سال با سال‌های دیگر متفاوت است. معمولا زمان ثبت نام این آزمون و مهلت ثبت نام داوطلبان به صورت اطلاعیه‌ای در سازمان سنجش و معاونت منابع انسانی قوه قضاییه به علاقه مندان اعلام می‌شود. درباره آزمون قضاوت 1402 که مخصوص طلاب است، طبق اطلاعیه‌ای که از سوی معاونت منابع انسانی قوه قضاییه اعلام شده است، مهلت ثبت نام برای تصدی آزمون قضاوت سال ۱۴۰۲ ابتدای اردیبهشت ماه می‌باشد. اما هنوز تاریخ دقیق ثبت نام آزمون قضاوت برای داوطلبان عمومی 1402 منتشر نشده است که البته اواخر اردیبهشت ۱۴۰۲ زمان آزمون تستی و در خرداد ماه ۱۴۰۲ آزمون تشریحی خواهد بود. سن شرکت در آزمون قضاوت، حداقل ۲۴ و حداکثر ۳۶ سال می‌باشد.

جمع بندی

آزمون قضاوت هر سال توسط قوه قضاییه برای داوطلبین واجدشرایط و علاقه مندان به این منصب خطیر برگزار می‌شود. در صورتی که داوطلبین شرایط ثبت نام آزمون قضاوت را داشته باشند، می‌توانند در این آزمون ثبت نام نمایند و پس از طی کردن مراحل آزمون قضاوت مشغول به کار قضاوت شوند. مراحل آزمون قضاوت شامل آزمون تستی، آزمون تشریحی، مصاحبه علمی، گزینش، اختبار و کارآموزی است. هر کدام از مراحل گفته شده ممکن است، شامل مراحل دیگری باشند که در بالا به آن اشاره شده است. نحوه تقسیم داوطلبان پس از دوره کارآموزی و تعیین محل کار آنها بستگی به نمره کسب شده در دوره کارآموزی داوطلب دارد. به طوری که داوطلبانی که بالاترین نمرات را کسب می‌نمایند می‌توانند، شهرهای بزرگ مانند تهران را برای محل کار خود انتخاب نمایند.